خورشید پشت ابر
علیرضا مستشاری
انتفاع و بهره انسان‌ها از حضرت مهدی(عج) در زمان غیبت کبری چگونه متصور است؟ پاسخ این سؤال را امام صادق(ع) از پدر بزرگوارش از امام سجاد(ع) نقل می‌کند. که حضرت فرمود: ما اهل بیت، امام مسلمین و حجت‌های خدا بر جهانیان و آقای مؤمنین هستیم، ما مولای مسلمین و پناه اهل زمین هستیم همانگونه که ستارگان پناه اهل آسمانند، به وسیله ما از برخورد آسمان به زمین جلوگیری می‌شود مگر اینکه به اذن خدا باشد، به وسیله ما باران می‌بارد و رحمت خداوند بر همه چیز سایه می‌گستراند و زمین برکات خود را خارج می‌سازد و اگر یکی از ما اهل بیت در زمین نباشیم زمین اهل خود را می‌بلعد، سپس فرمود: از زمانی که خداوند آدم را خلق کرد زمین را از حجت خالی نگذاشت، آن حجت یا ظاهر شناخته شده بوده یا غائب و در پس پرده بعد از این هم زمین تا روز قیامت از حجت خالی نمی‌ماند و اگر اینگونه نباشد مردم خدای تعالی را پرستش نمی‌کنند، سلیمان (راوی حدیث) می‌گوید: چگونه مردم از حجت غائب بهره‌مند می‌شوند؟ حضرت فرمود: همانگونه که از خورشید بهره‌مند می‌شوند هنگامی که در پشت ابر است."1
وجوه تشبیه حضرت مهدی(ع) به خورشیدی که ابر آن را پوشانده متعدد است، اینک هشت وجه را از مجلسی نقل می نماییم و بقیه وجوه را خود اضافه کرده و یک نکته بسیار مهم در پایان ذکر خواهیم کرد.
1. نور وجود و علم و هدایت حضرت به خلق می‌رسد همانگونه که نور خورشید از پس ابر به زمین می‌رسد.
2. در اثر این روشنایی مردم به چاه نمی‌افتند، اگر امام زمان(عج) نبود لاستحق الخلق بقبائح اعمالهم انواع العذاب (مردم به واسطه بدی اعمالشان مستحق عذاب‌های گوناگون می‌گشتند.) و ما کان الله لیعذبهم و انت فیهم،2 ای رسول، خدای تعالی تا وقتی که تو در میان مردم هستی آنان را عذاب نمی‌کند.
هر چه ارتباط معنوی مردم با حضرت بیشتر باشد بیشتر از گرفتاری‌های معنوی دور می‌شوند و خلاصه اینکه فایده‌های روز به آنان می‌رسد و ضررهای تاریکی از آنان دور می‌گردد.
3. همانگونه که وقتی خورشید پشت ابر است مردم انتظار بیرون آمدنش را می‌کشند غیبت امام عصر(عج) به انسان‌ها حالت انتظار می‌بخشد و حالت انتظار سازنده است.
4. منکر وجود حضرت مانند منکر خورشید است هنگامی که پشت ابر پنهان گشته.
5. گاهی پشت ابر رفتن خورشید برای مردم نافع‌تر است. حجت خدا هم گاهی اگر غایب باشد برای مردم منفعتش بیشتر است مثلاً منافقین و معاندین شناخته می‌شوند (مانند هنگامی که مسئول ناصالحی بر مسند امور تکیه زند چرا که این امر موجب می‌شود بر ما خود را نشان دهند)
6. برای کسانی که با ضعف باصره مستقیماً به خورشید نگاه کنند ظهور خورشید مضر است و موجب کوری آنان می‌گردد. نگاه مستقیم به حجت خدا هم گاهی برای کسانی که ضعف ایمان دارند کوری می‌آورد زیرا اعمال حضرت محکم و متشابه دارد (پیامبر اکرم(ص) در نماز واجب از قبله برگشت، مؤمنین نیز برگشتند و چون و چرا نگفتند)
7. خورشید پشت ابر هم که باشد نفعش برای همه عمومی است مگر کسی که کور باشد، حضرت هم نفعش به همه می‌رسد و رحمتش رحمانیه است مگر کسی کور باطنی باشد.
8. شعاع نور خورشید حتی اگر پشت ابر باشد به اندازة راه‌های نفوذ خانه‌ها وارد آنها می‌شود، هر مقدار روزنه و پنجره بیشتر و بزرگتر باشد و موانع و پرده‌ها کمتر، نور بیشتر وارد خانه می‌شود، نفوذ نور وجود حضرت حجت(ع) نیز در جان آدمیان چنین است.3
9. خورشید، مرکز منظومة شمسی است حتی اگر پشت ابر باشد امام زمان(ع) هم قلب عالم امکان است حتی اگر غائب باشد.
10. ابر موجب می‌شود مردم قدر و ارزش خورشید را بدانند، غیبت هم موجب می‌شود مردم قدر امام زمان(عج) را بدانند.
11. ابر موجب می‌شود کسانی که آمادگی مستقیم خورشید را ندارند اگر می‌خواهند آن را ببینند خود را مجهز و آماده کنند، غیبت هم این فرصت را به انسان‌ها می‌دهد.
12. خورشید پشت ابر باعث می‌شود لکه‌ها کمتر دیده شوند در حالی که اگر ظاهر باشد هر لکه‌ای پیدا است حتی اگر بر روی صفحة سیاه باشد چه رسد به اینکه بر روی صفحة سفید باشد. غیبت امام زمان(عج) هم موجب می‌شود عیب‌های انسان‌ها و خلق برای مدتی مخفی بماند ولی اگر ظهور کند به واقع و حقیقت امر حکم خواهد کرد.
13. ابر نه تنها سبب نمی‌شود انسان‌ها خورشید را فراموش کنند بلکه توجه آنها را به خورشید بیشتر می‌کند. غیبت نیز باعث فراموش شدن آرمان نمی‌‌گردد.
14. هیچ‌گاه ابر یک دفعه از روی خورشید کنار نمی‌رود بلکه خروج خورشید از پشت ابر تدریجی است، ظهور امام زمان(عج) هم تدریجی است. ظهور صغری و ظهور کبری دروغند، هر چه موانع بیشتر کنار رود حضرت بیشتر جلوه می‌نماید تا جایی که تمام رخ ظهور فرماید.
15. ابر و خورشید برای همیشه با هم نیستند بالاخره ابر از مقابل خورشید کنار می‌رود بالاخره روزی غیبت امام زمان(عج) تمام می‌شود و او خواهد آمد.
16. هوای ابری غمگین است، دل انسان می‌گیرد مخصوصاً دل غریب‌ها و بی‌کسها هوای ابری عشق‌ساز است، هوای ابری عاشق‌کش است، عشق را شعله‌ور می‌کند غیبت امام زمان(عج) نیز همچون هوای ابری عشق‌ساز و حیران‌کننده عشاق است.
17. خورشید در پشت ابر خودش مقصر نیست، شرایط، ابر را بر روی خورشید آورده، امام زمان هم در غیبتش مقصر نیست، اعمال ما باعث غیبت وجود حضرت شد، فما یحبسنا عنهم الا ما یتصل بنا مما نکرهه4 ما را از مردم حبس نکرده مگر انجام کارهای ناشایستی که از آنان به ما می‌رسد.
18. مهمترین وجه شباهت حضرت مهدی(ع) به خورشیدی که ابر آن را پوشانده این است که خورشید سبب حیات در کرة زمین است حتی اگر پشت ابر باشد یا شب باشد.
امام زمان(عج) واسطه فیض بین خدا و عالم امکان است. این السبب المتصل بین الارض و السماء؛ او به اذن خداوند باعث حیات بشری و جمادی و حیوانی و نباتی شده، او پناه جهانیان در همه بلیات است به واسطه آن حضرت باران می‌بارد و رحمت رحمانیه خداوند بر همه جهان گسترده گشته و اگر او نبود زمین برکات خود را حبس می‌نمود و امکان حیات در جهان ممکن نبود همانگونه که اگر خورشید نبود زندگی در این کرة خاکی محال می‌گشت.
و این مسئله مهمترین وجه است که به نظر می‌رسد روایت مذکور مستقیماً به آن تصریح می‌نماید.
پی‌نوشت
1. بحارالانوار، ج 23، ص 5، ح 10.
2. انفال/ 33.
3. بحارالانوار، ج 52، ص 92، ذیل حدیث 8.
4. همان، ج 53، ص 176، ح 8.